Онол

Алгоритм гэж юу вэ? Алгоритм гэдэг нь нэг үгээр хэлбэл тодорхой нэг төлвөөс зорилгодоо хүрэх хүртлэх Арга зам(алхмуудын дараалал) юм. Бид өдөр тутмын амьдралдаа байнга л алгоритм зохиож түүнийгээ хэрэгжүүлж байдаг. Жишээ нь зам гатлахдаа:

·         Хэрэв ногоон гэрэл ассан байвал: 

·         Гарцаар гарна

·         Асаагүй бол /өөрөөр улаан гэрэл асаалттай бол/ 

·         Ногоон гэрэл асахыг хүлээнэ

·          Ногоон гэрэл асангуут гарцаар гарна... 

...гэх мэтчилэн бид өөрсдөө анзаардаггүй боловч олон алгоритмууд зохиож түүнийгээ байнга л амьдралдаа хэрэглэсээр л байдаг.

Бодлогоор бол бодлогын анхны өгөгдөлүүд дээр үйлдлүүдээ дэс дараагаар хийгээд хариуг олох тэр алхмуудын дараалал гэж ойлгож болно.

36:2+(45-39)*8=? илэрхийллийг бодохдоо

1.      45-39=6

2.      36:2=18

3.      6*8=48

4.      18+48=66

гэсэн дарааллаар бодно.

Дурын a:b+(c-d)*e=? Илэрхийллийн хувьд дээрх үйлдлийн дараалал биелэх бөгөөд алгоритм нь:

1.      c – d = ? /х гэе/

2.      a : b = ? /у гэе/

3.      х * e = ? /z гэе/

4.      у + z = ? /Бодлогын хариу/

дээрх жишээ нь алгоритмын хувьсагчийн утгуудын a=36; b=2; c = 45; d=39; e=8; байх тохиолдол дахь бодолт болж байна.

Алгоритмын үндсэн зорилго нь бодлого бодох хамгийн хялбар арга замыг эрэлхийлэх, түүнд тохирсон үндсэн томъёоллыг тодорхойлход оршино.

Алгоритмын чанарууд

a.      Дискрет чанар: Алгоритм нь өмнөх алхмуудын утгаар тодорхой дүрмийн дагуу дараагийн утгыг олох тусдаа алхмуудаас бүтнэ.

b.      Тодорхой байх чанар: алгоритмын үйлдэл бүр нь тус тусдаа утгатайгаар ойлгогддог гүйцэтгэгч нь тэдгээрийг ялгаж ойлгодог байх.

c.       Төгсгөлөг байх чанар: Алгоритм нь тухайн өгөгдлөөс хамааран хэдэн ч алхамаар эцсийн зорилгодоо хүрч болох боловч алхам нь төгсгөлөг тооны байна.

d.      Үр дүнтэй байх чанар: Алгоритмыг биелүүлхэд заавал тодорхой үр дүн гардаг байх ёстой

e.       Нийтлэг чанар: Алгоритм нь тухайн нэг төрлийн бүх өгөгдөлд хүчинтэй байна.

Алгоритмын үндсэн үйлдлүүд:

a.      Зарлах үйлдэл : Тухайн алгоритмд ямар ямар хувьсагчууд ашиглахыг тодорхойлж зарлаж өгнө.

b.      Утга оруулах үйлдэл : Алгоритмын эцсийн зорилго болох утгыг олход мэдээж эхлээд тодорхой хувьсагчуудын утгууд мэдэгдэж байх ёстой бөгөөд тэдгээрийг алгоритмд утга оруулах алхамыг ашиглан оруулж/тодорхойлж/ өгнө.

c.       Утга олгох үйлдэл : Алгоритмд аливаа үйлдлийг хийгээд үр дүнг нь хувьсагчид хадгалдаг. Тухайн хувьсагчид утга олгох үйлдлийг хэлнэ.

d.      Хэвлэх үйлдэл : Хэрэгтэй хувьсагчийн утга, тайлбар, алгоритмын үр дүнг харуулахад ашиглана.

e.       Нөхцөл шалгах үйлдэл : Ямар нэг нөхцөл биелэх эсэхээс хамааран ямар нэг үйлдэл хийх эсэх, 2 үйлдлийн алийг хийхээ шийддэг тохиолдолд ашиглана.

Алгоритмын ангилал: Алгоритмын үйлдлүүдийн биелэх дараалал, тооноос хамааран шугаман, салаалсан, давталттай гэж 3 ангилна.

f.        Шугаман : Алгоритмын бүх үйлдлүүд зөвхөн нэг удаа биелэдэг.

g.      Салаалсан : Ямар нэгэн хувьсагчийн утгаас хамаарч 2 үйлдлийн аль нэгийг хийдэг.

h.      Давталттай : Өгөгдлийн утгаас хамааран нэг үйлдэл нэг болон түүнээс олон удаа давтагддаг алгоритмыг хэлнэ.

Алгоритмыг дүрслэх: Алгоритмыг дараах хэлбэрээр дүрсэлдэг.

a.      Ердийн харилцааны хэлээр: Хүмүүсийн ердийн харилцааны хэл ашиглан алгоритмын алхмуудыг тайлбарлан бичдэг. /Дээр зам гатлах алгоритмыг энэ хэлбэрээр дүрслэв./

b.      Блок схемээр: Геометрийн дүрсүүд алгоритмын өөр өөр үйлдлийг илэрхийлэх бөгөөд тэдгээр дүрсүүд дотор тухайн дүрсэд харгалзах үйлдлийг математикийн томъёоллоор бичиж өгдөг. /Үүнийг цаашид дэлгэрэнгүй тайлбарлана./

c.       Програмчлалын хэлээр: Програмчлалын ямар нэг хэл ашиглан дүрслэхийг хэлнэ.